Ғамхорӣ нисбати Аҳли Зимма ва дигар ғайримусалмонон, ки шаҳрвандони Давлати Исломӣ мебошанд.
«Абӯ Закариё Яҳё ибни Муҳаммад ал-Анбарӣ ба мо … аз Абӯҳурайра (р) нақл кард, ки Паёмбар (с.а.в) фармуданд:
أَلَا مَنْ قَتَلَ نَفْسًا مُعَاهَدًا لَهُ ذِمَّةُ اللَّهِ وَذِمَّةُ رَسُولِهِ فَقَدْ خَفَرَ ذِمَّةَ اللَّهِ وَلَا يَرَحْ رِيحَ الْجَنَّةِ وَإِنَّ رِيحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ سَبْعِينَ خَرِيفًا
«Ҳар кӣ як муоҳидро, ки таҳти сарпарастии Аллоҳ ва Расули Ӯст, бикушад, ҳифзи Аллоҳро вайрон кардааст ва бӯи биҳиштро эҳсос намекунад, ҳарчанд бӯи он аз масофаи чиҳил сол паҳн шудааст.»¹
«Зимми шахсест, ки шаҳрванди Давлати Исломӣ шудаасту исломро қабул накардааст. Калимаи «зимми» аз калимаи арабии «зимма» гирифта шуда, маънояш шартнома аст. Вазифаи мост, ки бо онҳо дар асоси шартнома муносибат кунем ва корҳояшонро тибқи қонунҳои Ислом пеш барем. Дар Ислом қонунҳои зиёде дар бораи зиммиён вуҷуд дорад, ки ба онҳо ҳуқуқи шаҳрвандон ва вазифаҳои онҳоро кафолат медиҳад.»²
Аз Алӣ ибни Абӯтолиб (р) ривоят аст, ки гуфт: «Онҳо (аҳли зимма) ҷизя медиҳанд, то молу хуни онҳо ҳамчун молу хуни мо [дахлнопазир] шаванд.»³ «Амр ибни Маймун аз Умар ибни Хаттоб (р) нақл мекунад, ки Умар(р) ҳангоми маргашон чунин дастур додаанд:
وَأُوصِي الْخَلِيفَةَ مِنْ بَعْدِي بِكَذَا وَكَذَا وَأُوصِيهِ بِذِمَّةِ اللَّهِ وَذِمَّةِ رَسُولِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يُوَفَّى لَهُمْ بِعَهْدِهِمْ وَأَنْ يُقَاتَلَ مِنْ وَرَائِهِمْ وَأَنْ لَا يُكَلَّفُوا فَوْقَ طَاقَتِهِمْ
“Ман пас аз худам ин чизҳоро ба халифа васият мекунам. Ман ба ӯ дастур медиҳам, ки аҳду паймонро бо Худо ва Паёмбараш (с.а.в) дар ҳаққи зиммиён риоя кунад, барои онҳо мубориза барад ва ба онҳо аз тоқаташон зиёд бар онҳо бор накунад ».⁴
Зиммиён дар эътиқод ва расму оини худашон вогузошта мешаванд, чунон ки Расули Худо (с) фармудаанд:
مَنْ كَانَ عَلَى يَهُودِيَّتِهِ أَوْ نَصْرَانِيَّتِهِ فَإِنَّهُ لَا يُفْتَنُ عَنْهَا وَعَلَيْهِ الْجِزْيَةُ
«Ҳар касе, ки дар дини яҳудӣ ё насронӣ бошад, набояд маҷбуран, дини худро тарк кунад, балки ҷизя бояд пардохт намояд.»⁵
«Аз зиммиён ҳеҷ гуна боҷи гумрукӣ ситонида намешавад, ҳамон тавре ки аз мусулмонон гирифта намешавад. Абӯ Убайд дар китоби «Ал-Амвол» аз Абдурраҳмон ибни Маакил иқтибос меорад: «Боре ман аз Зиёд ибни Худайр пурсидам:» Шумо 1/10 аз кӣ гирифтед? ”. Ӯ гуфт: «Мо аз мусалмонон ё муоҳидон 1/10 нагирифтаем.» Ман пурсидам: «Пас шумо 1/10 аз кӣ гирифтед?» Ӯ гуфт: «Аз тоҷирони Дар-ул-Ҳарб, зеро вақте ки мо ба назди онҳо омадем, онҳо аз мо 1/10 меситониданд.» Ҷамъкунандаи ушр (ал-ъашир) он касест, ки боҷи гумрукӣ меситонад. » Ҳамин тариқ, зиммиҳо мисли дигарон шаҳрвандони Давлати исломӣ мебошанд, яъне онҳо ҳуқуқи шаҳрвандӣ, ҳимоя, истиқомати кафолатдор ва муносибати одилона доранд. Онҳо инчунин ба меҳрубонӣ ва ҳамдардӣ ҳақ доранд.
Аҳли зимма метавонад ба лашкари мусалмонон ҳамроҳ шаванд ва дар баробари онҳо ҷанг кунанд. , аммо онҳо ба иштироки ҷанг вазифадор нестанд, ба ҷуз аз онҳо ҳеҷ гуна пардохт ситонида намешаванд, аз ин рӯ андозҳои аз мусалмонон ситонидашаванда ба онҳо дахл надоранд. Ҳокимон ва қозиён ба онҳо, бидуни ҳеҷ гуна табъиз дар баробари мусалмонон нигоҳ мекунанд, аз нигоҳи ғамхории ҷамъият, қонунҳои тиҷорат ва низоми ҷазо. Ҳамин тариқ, зиммиҳо аз ҳама ҳуқуқҳо, мисли мусулмонон, баробар истифода мебаранд. Аммо, дар айни замон, зиммиҳо бояд ҳама вазифаҳои ба воситаи шартномаи муҳофизат ба зиммаашон гузошташударо ба таври қатъӣ иҷро кунанд ва ба қонунҳои давлат итоат кунанд.»⁶
- «Ал-Мустадрак ала ас-саҳеҳайн» -и Ҳаким.
- «Ал-Муғнӣ» Ибни Қудома.
- «Ал-Муғнӣ» Ибни Қудома.
- «Саҳеҳ» Бухорӣ.
- «Ат-Талхису ал-Ҷобир» -и Ибни Ҳаҷар Аскаляни.
- «Лоиҳаи Сарқонун» -и Такиуддин Набҳонӣ.
