Эътибори фаъолияти ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар.
Ин фаъолият эътибор ва манфиатҳои зиёд дорад. Масалан, Худованд пеш аз зикри имон ба Аллоҳ, ал-амру бил-маъруф ван-нахю анил-мункарро зикр мекунад, ки ин эътибори чунин фаъолиятро таъкид мекунад:
كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ
«Шумо беҳтарин уммате ҳастед аз миёни мардум падидомада, ки амр ба маъруф ва наҳй аз мункар мекунед ва ба Худо имон доред.» (3:110)
Дар ояти дигар пеш аз намоз ва закот зикр мекунад:
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۚ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُولَٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
«Мардони мӯъмин ва занони мӯъмин дӯстони якдигаранд. Ба некӣ фармон медиҳанд ва аз ношоиста бозмедоранд ва намоз мегузоранд ва закот медиҳанд ва аз Худову паёмбараш фармонбардорӣ мекунанд. Худо инҳоро раҳмат хоҳад кард, Худо пирӯзманду ҳаким аст!» (9:71)
Дар бораи эътибору афзалиятҳои ин фаъолият ман мехостам чизҳои зеринро низ қайд кунам:
- Ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар ба фаъолияти паёмбарон ва расулон шомил мебошад. Аллоҳи Таъоло мефармояд:
وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ
«Ба миёни ҳар миллате паёмбаре фиристодем, ки Худоро бипарастед ва аз бут дурӣ ҷӯед.» (16:36)
Худованд ал-амру бил-маъруф ван-нахю анил-мункарро як ҷузъи ҷудонопазири аломати Паёмбар (с.а.в.) гардонидааст. Аллоҳ Таъоло мефармояд:
الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ
«Онон, ки аз ин Расул, ин Паёмбари уммӣ, ки номашро дар Тавроту Инҷили худ навишта меёбанд, пайравӣ мекунанд — он кӣ ба некӣ фармонашон медиҳад ва аз ношоист бозашон медорад ва чизҳои покизаро бар онҳо ҳалол мекунад ва чизҳои нопокро ҳаром ва бори гаронашонро аз дӯшашон бармедорад ва банду занҷирашонро мекушояд.» (7:157)
Ҳар касе, ки бо зиндагии Паёмбар (с) ошно бошад, бо сифатҳои Эшон (с.а.с) пайравӣ хоҳад кард, яъне. ал-амру бил-маъруф ван-нахю анил-мункарро ичро мекунад.
- Ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар яке аз сифатҳо ва хислатҳои хоси мӯъминон ба ҳисоб меравад. Аллоҳ таоло мефармояд:
التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ
«Тавбакунандагонанд, парастандагонанд, шукргузоронанд, рӯзадоронанд, руқуъкунандагонанд, саҷдакунандагонанд, амркунандагон ба маъруф ва манъкунандагон аз мункаранд, ва ҳофизони ҳудуди Худоянд! Ва мӯъминонро хушхабар деҳ!» (9:112)
Ин амал ченаки мӯъминон ва мунофиқон дар дунё ва охират аст. Паёмбар (с.а.в) фармудаанд:
أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَا أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الْآخِرَةِ وَأَهْلُ الْمُنْكَرِ فِي الدُّنْيَا أَهْلُ الْمُنْكَرِ فِي الْآخِرَةِ
“Иҷрокунандаи амалҳои нек (подоши онро мегиранд) дар охират низ аз некон ҳастанд, иҷрокунандаи амалҳои мункар (подоши онро мегиранд), дар охират дар фалокатанд.”1
- Ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар нишонаест ба шарафмандии Уммат, бартарӣ ва тафовути он аз мардуму миллатҳои дигар. Аллоҳ таоло гуфтааст:
كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ
«Шумо беҳтарин уммате ҳастед аз миёни мардум падидомада, ки амр ба маъруф ва наҳй аз мункар мекунед ва ба Худо имон доред.» (3:110)
Аз Дурра духтари Абулаҳаб ривоят аст:
قَامَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيُّ النَّاسِ خَيْرٌ فَقَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَيْرُ النَّاسِ أَقْرَؤُهُمْ وَأَتْقَاهُمْ وَآمَرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَأَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأَوْصَلُهُمْ لِلرَّحِمِ
«Рӯзе, ҳангоме ки Паёмбар (с.а.в) дар минбар буданд, як нафар бархост ва ба Эшон (с.а.в.) муроҷиат кард: «Эй Расули Худо! Кадом шахс беҳтарин маҳсуб мешавад?», — фармуданд: «Беҳтарини шумо касест, ки Қуръонро бештар аз дигарон мехонад ва аз дигарон бештар аз [гуноҳ ва азоби] Худо метарсад. Дар байни дигарон, беш аз дигарон фармонҳои тасдиқшударо мефармояд ва аз мазамматкуна манъ мекунад ва нисбат ба дигарон бештар робитаҳои оилавӣ дорад »2.
- Ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар шарти пирӯзӣ ва қудрат дар рӯи замин аст. Аллоҳ таъоло фармудааст:
وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ ٤٠ الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ
«Онҳое, ки ба ноҳақ аз диёрашон ронда шудаанд, фақат ин буд, ки мегуфтанд; «Парвардигори мо Худои яктост?» Ва агар Худо баъзеро ба василаи баъзе дигар дафъ накарда буд, дайрҳову калисоҳо ва куништҳову масҷидҳое, ки номи Худо ба фаровонӣ дар он бурда мешавад, вайрон мегардид. Ва Худо ҳар касро, ки ёриаш кунад, ёрӣ мекунад ва Худо тавонову пирӯзманд аст! Ҳамон касон, ки агар дар замин қудраташон диҳем, намоз мегузоранд ва закот медиҳанд ва амр ба маъруфу наҳй аз мункар мекунанд. Ва саранҷоми ҳамаи корҳо бо Худост!» (22:40-41)
- Мукофоти олӣ барои фаъолияти “ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар” омода шудааст, зеро Худованди мутаъол фармудааст:
لَّا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلَاحٍ بَيْنَ النَّاسِ ۚ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا
«Дар бисёре аз машваратҳои пинҳониашон фоидае нест, ғайри суханони онон, ки ба садақа додан ё некӣ кардан ва ё оштиҷӯӣ фармон медиҳанд. Ва он касро, ки барои хушнудии Худо чунин кунад, музди бузурге хоҳем дод. (4:114)
Аз Абӯ Зарр ривоят карда мешавад:
أَنَّ نَاسًا مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالُوا لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ بِالْأُجُورِ يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ وَيَتَصَدَّقُونَ بِفُضُولِ أَمْوَالِهِمْ قَالَ أَوَلَيْسَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ مَا تَصَّدَّقُونَ إنَّ بِكُلِّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةً وَكُلِّ تَكْبِيرَةٍ صَدَقَةً وَكُلِّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَةً وَكُلِّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَةً وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ وَنَهْيٌ عَنْ مُنْكَرٍ صَدَقَةٌ وَفِي بُضْعِ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيَأْتِي أَحَدُنَا شَهْوَتَهُ وَيَكُونُ لَهُ فِيهَا أَجْرٌ قَالَ أَرَأَيْتُمْ لَوْ وَضَعَهَا فِي حَرَامٍ أَكَانَ عَلَيْهِ وِزْرٌ فَكَذَلِكَ إذَا وَضَعَهَا فِي الْحَلَالِ كَانَ لَهُ أَجْرٌ
«[Рӯзе] гурӯҳе аз саҳобагони Расули Худо (с) ба Паёмбар (с) гуфтанд: «Эй Расули Худо! Сарватмандон савобро мукаммал мегиранд, зеро мисли мо намоз мегузоранду рӯза мегиранд, аммо бар замми ин аз моли зиёдатии худ садақа тақсим мекунанд! Он гоҳ Ҳазрат (с.а.в.) фармуданд: Оё Худо барои шумо чизҳоеро, ки ҳамчун садақа тақсим карда метавонед, омода накардааст? Барои шумоён ин чиз садака мешавад:
— талаффузи ҳар як тасбеҳ (Субҳоналлоҳ);
— ҳар такбир (Аллоҳу акбар);
— ҳар як тамхид (Алҳамдулиллоҳ);
— ҳар таҳлил (Ла илаҳа иллаллоҳ);
— ба писандида фармудан ва аз мазамматкунанда боздоштан;
— содир намудани алоқаи ҷинсӣ».
Саҳобаҳо пурсиданд: «Эй Расули Худо! Оё мумкин аст, ки агар яке аз мо нафси худро қонеъ гардонад, барои ин ҳам савоб гирад? — ба онҳо Ҳазрат (с.а.с.) фармуданд: Ба фикри ту, агар шахсе нафси худро ба сӯи ҳаром равона кунад, гуноҳро намегирад? Албатта, инсон агар онро ба сӯи ҳалол равона кунад, савоб мегирад. »3.
Алӣ ибни Абӯтолиб қадрияти фаъолияти «ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар»-ро чунин баён кардаанд: «Ҳамаи аъмоли нек, аз ҷумла ҷиҳод дар роҳи Худо, дар қиёс бо амру бил-маъруф, ван-наҳю анил-мункар ҳамоно, ки ба баҳри тӯфонӣ туф мекунанд».
- Фаъолияти ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар яке аз сабабҳои омӯрзиши гуноҳон аст. Расули Худо (с.а.в.) фармуданд:
فِتْنَةُ الرَّجُلِ فِي أَهْلِهِ وَمَالِهِ وَنَفْسِهِ وَوَلَدِهِ وَجَارِهِ يُكَفِّرُهَا الصِّيَامُ وَالصَّلَاةُ وَالصَّدَقَةُ وَالْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيُ عَنِ الْمُنْكَرِ
«Инсон ба васвасаҳои хонавода, молу мулк, худаш, фарзандон, ҳамсояҳо дучор мешавад ва каффорати ҳамаи инҳо рӯза, намоз, садақа, амри маъруф ва наҳйи мункар аст»4.
Аз Абдуллоҳ ибни Фаррух(р) ривоят аст, шуниданд, ки Оиша(р) мегӯянд:
إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّهُ خُلِقَ كُلُّ إِنْسَانٍ مِنْ بَنِى آدَمَ عَلَى سِتِّينَ وَثَلاَثِمَائَةِ مَفْصِلٍ فَمَنْ كَبَّرَ اللَّهَ وَحَمِدَ اللَّهَ وَهَلَّلَ اللَّهَ وَسَبَّحَ اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ اللَّهَ وَعَزَلَ حَجَرًا عَنْ طَرِيقِ النَّاسِ أَوْ شَوْكَةً أَوْ عَظْمًا عَنْ طَرِيقِ النَّاسِ وَأَمَرَ بِمَعْرُوفٍ أَوْ نَهَى عَنْ مُنْكَرٍ عَدَدَ تِلْكَ السِّتِّينَ وَالثَّلاَثِمِائَةِ السُّلَامَى فَإِنَّهُ يَمْشِى يَوْمَئِذٍ وَقَدْ زَحْزَحَ نَفْسَهُ عَنِ النَّارِ
«Ҳар як аз фарзандони Одам бо сесаду шаст буғум офарида шудааст. Пас касе, ки Аллоҳро тасбеҳ гӯяд, Ӯро ситоиш кунад, эълон кунад, ки ҳеҷ маъбуде ба ҷуз Ӯ нест, аз Ӯ омӯрзиш хоҳад, сангу хору устухонеро аз роҳи мардум дур кунад, ба маъруф амр кунад ва аз ҳаром манъ кунад, ба андозаи сесаду шаст буғум, дар он рӯз [дар рӯи замин] аз оташ наҷот ёфтааст [дар охират]». Абӯтавба гуфтаанд: «Шояд [ба ҷои «يَمْشِى»] гуфта шуда бошад, ки «ييُمْسِي» (бегоҳ мешавад)» 5.
- Фаъолияти ал-амру бил-маъруф ван-наҳю анил-мункар ҳимояи Уммат ва сабаби раҳоӣ аз азоб аст. Агар Уммат ин фарзро тарк кунад, азоби Худо хоҳад расид, дар ҳоле росткорон ва гунаҳкоронро ҷудо карда намешавад . Аллоҳ таоло мефармояд:
وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ
“Ва битарсед аз фитнае, ки танҳо ситамкоронатонро дар бар нахоҳад гирифт ва бидонед, ки Худо ба сахтӣ уқубат мекунад!” (8:25)
Ибни Аббос дар тафсири ин оят гуфтааст: «Худованд ба мӯъминон амр кардааст, то нагузоранд, ки муҷримон дар миёни онҳо бошанд, вагарна Худо онҳоро азоб хоҳад дод».
- Ҳадис саҳеҳ аст. Ат-Табаронӣ дар «Муҷам-ул-кабир», «Ал-Муҷами-л-авсат», «Ал-Муҷами Сагир» овардаанд, инчунин аз Абуҳурайра, Ибни Аббос, Абумӯсои Ашъарӣ, Салмони Форсӣ, Абу Умомс, Кабис ибни Бирма, овардааст. Умму Салом ривоят шудааст.
- Аҳмад дар «Муснад», Ибни Абушайб дар «Мусаннаф», ат-Табаронӣ дар «Ал-Муҷам-ул-кабир», ал-Байҳақиро дар «Шуъба-л-имон», ал-Суютиро дар «Ал-Ҷоми-ал — сагир», овардаанд, дар ҳоле ки онро боэътимод қайд мекунанд. Ҳайсамӣ дар «Маҷмавуз-Завайд» гуфтааст: «Аҳмад ривоят кардааст ва нусхаи онро, инчунин ат-Табаронӣ овардааст, ровиҳояшон мӯътамад (сиқат) ҳастанд, ҳарчанд дар бораи баъзеи онҳо суханҳо мавҷуданд, вале ин ҳеҷ зиёне надорад.»
- Муслим дар Саҳеҳ овардаанд.
- Муслим дар «Саҳиҳ» аз Хузайфа овардаанд, Бухорӣ низ дар «Саҳиҳ» овардаанд.
- Муслимро дар «Саҳеҳ» овардаанд.
