Макиавеллизм чист?
Макиавеллизм, тафаккури ғарбӣ — як ҷунбиши фикриест, ки сиёсатро аз ахлоқ ва дин ҷудо карда, ҳама меъёрҳои диниву ахлоқиро нодида мегирад ва комилан ҳама чизро барои расидан ба ҳадаф, бидуни назардоршти ягон қоида, қобили қабул медонад.
Макиавеллизм ақидае дар соҳаи фалсафаи сиёсӣ мебошад, ки аз ҷониби мутафаккир ва сиёсатмадори итолиёвӣ Никколо Макиавелли, ки солҳои 1469-1527 зиндагӣ кардааст, ба майдон омадааст. Идеяи асосии макиавеллизм консепсияи «Ҳама воситаҳо барои мақсад қонунӣ мебошанд». Ин воситаҳо маҳдудият ва маҳдудияти ахлоқӣ, ҳуқуқӣ ва динӣ надоранд.
Ҳарчанд бархе аз адибони ғарбӣ Макиавеллиро “муаллими бадкирдорӣ” меноманд, аммо сабаби то имрӯз боқӣ мондани макиавеллизм дар он аст, ки ин ақидаҳо на танҳо аз ҷониби ҳукуматҳои диктаторӣ, балки аз ҷониби демократияҳои дунявӣ, маъмурият ва ҳаракатҳо низ доимӣ истифода мешаванд. Ба ин далел, баррасии макиавеллизм маърифати давлатҳо ва ҳокимони феълиро, ки “тамоми василаҳоро ба нафъи расидан ба ҳадаф ҷоиз (ҷоиз) медонанд” осон хоҳад кард.
Барои башарият шармандагӣ аст, ки ақидаҳои ғайриинсонӣ ва бадахлоқонаи Макиавеллӣ бо ҳар сабабе тӯли панҷсад сол то имрӯз истифода мешаванд. Ҳатто аз номи ҳуқуқи башар, мафҳумҳои демократӣ ва принсипҳои волоияти қонун, ки бар арзишҳои ғалати Ғарб сохта шудааст, ҳеҷ гуна марзи ҳуқуқӣ, динӣ ва ахлоқиро эътироф накардани давлат шармовар аст.
Макиавеллӣ ҳамчун назарияшиноси сиёсӣ, ки яке аз шахсиятҳои барҷастаи ҷунбиши наҳзати аврупоӣ ба шумор меравад, ҳама василаҳоро барои амалисозии ғаразҳои сиёсӣ ҷоиз медонад. Хамаи воситаҳои ба мақсад расидан қонунӣ ва ахлоқӣ мебошанд. Боз Макиавелли аввалин намояи ғояи давлати миллӣ аст, бинобар ин ӯро падари мафҳуми «давлати миллӣ» медонанд. Мавзӯъҳо, аз қабили артиш, ҳоким, соҳибихтиёрӣ ва шаклҳои ҳукумат, ки Макиавелли ба назар гирифтааст, то имрӯз таъсир мерасонанд. Шумо инчунин метавонед номи Макиавеллиро дар давлатҳои феълӣ дар паси шиорҳои “Артиши қавӣ – давлати қавӣ” пайдо кунед.
Макиавелли дар асрҳои миёна зиндагӣ мекард. Дар асри тиллоии Ислом Аврупо дар торикии асрҳои миёна ғарқ шуда буд. Тавре маълум аст, барои Аврупо ин давраи дигаргуниҳои иҷтимоӣ, сиёсӣ ва сотсиологӣ ва баҳсҳои амиқ буд ва дар ҳамон давра муҳите, ки дар он мафҳумҳои муосири сиёсатшиносӣ ба вуҷуд меоянд, ривоҷ ёфт. Мафҳумҳое чун «суверенитет», «қудрат», «дунявият», «худо-дин-ҷомеа», ки мо дар баҳсҳои сиёсӣ истифода мебарем, дар асрҳои миёна таҷдиду бознигарӣ шуда, тағйироти маъноӣ дидаанд. Ду сохтори муҳимтарин, ки асрҳои миёнаро муайян мекунанд, калисо ва сохти феодалӣ мебошанд. Бисёре аз мафҳумҳо ва таърифҳои дунявӣ ва сиёсати демократӣ, ки имрӯз барои татбиқи он хеле майл доранд, асосан дар асрҳои миёна шакл гирифтаанд. Шахсон ё муассисаҳое, ки ба ақидаи Макиавеллӣ пайравӣ мекунанд, се эътиқоди асосиро доранд:
- Одамон умуман бадкирдор ҳастанд, аз ин рӯ сазовори ҳама гуна бадӣ мебошанд.
- Барои ноил шудан ба ҳадаф он чизе, ки бояд иҷро шавад, бад нест. Бадкирдорӣ карда натавонистан, худ бад аст. Ва маҳз ҳаминро бояд танқид ва маҳкум кард.
- Тамоми воситаҳо дар роҳи расидан ба ҳадаф қонунӣ ва ахлоқӣ мебошанд.
Нуқтаи охирин асоси ҳама бадкирдориҳоро дар бар мегирад. Ҷиноятҳо, куштор ва шиканҷа, ки ба манфиати олии давлат содир карда мешаванд, қонунӣ ва маънавӣ мебошанд. Хулоса, барои ҷилавгирӣ аз сӯиистифода аз қудрати давлатӣ ҳеҷ гуна маҳдудияти ҳуқуқӣ, динӣ ва ахлоқӣ вуҷуд надорад. Макиавелли дар китоби худ «Суверен» хислатҳоеро, ки ҳокими давлат бояд дошта бошад, ба таври умумӣ баён кардааст: «Одамон бояд ё фоида ба даст оваранд ё нобуд шаванд. Агар ҷазое, ки ба мардум медихй, сабук бошад, аз ту интиқом мегиранд, вале агар ба онхо чазои сахт расонй, дигар сар баланд карда наметавонанд. Ба ибораи дигар, ҷазое, ки шумо ба мардум медиҳед, набояд аз интиқоми эҳтимолӣ шуморо тарсонад. Бинобар ин, шумо метавонед ҳар гуна дурӯғро барои фиреб додани мардум баён кунед. Арбобони поквиҷдони давлат ба табиати сиёсат комилан мухолифанд».
Бале, вазифаи асосии ҳар як ҳоким ҳифзи кишвари худ ва таъмини бақои давлаташ аст. Аммо Макиавеллӣ барои расидан ба ҳадафе дар сиёсат куштан, нобуд кардан ва поймол кардани ҳуқуқ ва қонунро қонунӣ ва ҷоиз медонад.
Ҳарчанд давраҳо ва номҳои гуногун вуҷуд доштанд, аммо мушоҳида мешавад, ки фаҳмиши сиёсат дар ҷаҳон чандон тағйир наёфтааст. Ба гуфтаи Макиавелли, давлат бояд қудрати худро аз миллат гирад, на аз дин. Ин андеша ба мардуме, ки Ҷумҳурии Туркияро таъсис додаанд, таъсир расонидааст, дар ибораи Маҷлиси бузурги миллии Туркия инъикос ёфтааст: «Соҳибихтиёрӣ бечунучаро аз они миллат аст».
Боз, чунон ки маълум аст, 23 апрели соли 1923, дар замони гузоштани аввалин қадами гузариш ба режими ҷумҳуриявӣ, нахустин ҷаласаи Маҷлиси туркӣ пас аз намози ҷумъа бо дуоҳо, хатим, такбир ва қурбонӣ ифтитоҳ ёфт, ҳарчанд маълум буд, ки республика ба дин асос наёфтааст. Мисоли дигари барҷастаи ҳамин воқеа ин аст, ки ҳангоми кӯшиши табаддулоти 15 июли соли 2016 дар Туркия ба хотири ҳифзи қудрат ва давлати дунявӣ аз манораҳои тамоми масҷидҳои кишвар салавот хонда мешуд, ки дар воқеъ метавон чунин маънидод кард, ки барои ҳифзи манфиатҳои демократия ҳиссиёти исломии чомеа истифода карда шуд.
Тибқи ақидаи макиавеллизм, ҳоким метавонад озодона — номаҳдуд қудрати сиёсиро ба манфиати худ истифода барад. Мақсади муҳимтарин ва асосӣ ин аст, ки қудрати худро пайваста афзун кунад. Ҳар василае, ки барои расидан ба ин ҳадаф истифода мешавад, низ қонунӣ ва ҷоиз аст. Ҳоким набояд тардид кунад, дар ҳолати зарурӣ худро ҳайвон муаррифӣ кунад. Дар байни ҳайвонҳо ӯ бояд мисли рӯбох ва шер бошад, зеро шер худро аз домҳо ва рубоҳ аз гургҳо муҳофизат карда наметавонад. Барои ин, «ҳоким» бояд чун рубоҳ маккор бошад, то ба дом наафтад ва чун шер далер бошад, то ба гург муқобил бошад. Онҳое, ки ҳамеша шер мондан мехоҳанд, масъалаи сиёсатро намефаҳманд. Макр маънои онро дорад, ки шахс дар баробари пинҳон доштани ҳилаҳои худ зоҳиран одам, саховатманд, бопарво, ба гуфтаҳо вафодор ва поквичдон менамояд.
Ҷорӣ кардани фаҳмиши «ҳадаф василаро сафед мекунад» дар байни мусалмонон бо иттиҳоди нодурусти сиёсӣ.
Дар ибтидои ҳамин аср дар харитаи сарзамини мусулмонон дигаргуниҳои сахте ба амал омад, уммат зарбахои сахтеро паси сар кард, ки ба ҳаёти он таъсири амиқ расонида, сарзамини онро аз ҳам ҷудо кард, ҷомеахоро ба гурӯҳҳои ҷудогона тақсим ва Давлати Хилофатро хароб сохт. Дар натиҷаи ин зарбаи ҳалокатовар Ислом аз ҳаёт, давлат ва ҷомеа дур шуд. Баъди пошхӯрии давлати Хилофат сарзаминҳои мусулмонон ба давлатҳои хурд тақсим шуданд. Ин давлатҳо нахуст таҳти назорати мустамликадорони кофирон ва баъдан — ҳокимони золим, ки бо кофирон ҳамкорӣ мекунанд, қарор гирифтанд. Дар натиҷа қонунҳои куфр аз ҷониби низомҳои ботил дар тамоми кишварҳои мусулмонӣ татбиқ карда шуданд. Мусулмонон ба ташкили гурӯҳбандиҳо шурӯъ карданд, то аз низомҳои дунявӣ, демократия ва ҳукмронии шоҳии куфр, ки дар кишварҳои мусулмонӣ амал мекарданд, халос шаванд.
Гурӯҳбандиҳо ва ҷамоатҳои исломӣ, ки қасди аз байн бурдани низомҳои бадхоҳро доштанд, аз замони таъсиси худ дар фаъолияташон бо роҳи зигзаг ва бесарусомонӣ пеш рафтанд. Дар маҷмӯъ, фаҳмиши “ҳар роҳе, ки ба ҳадаф мебарад қонунист” ба он оварда расонд, ки ин гурӯҳбандиҳо аз вектори Ислом дур шуда, дар ботлоқ ғарқ шуданд. Воқеан ҳам дар аввал дар назари гурӯҳбандиҳои мусалмонон демократия ҳаром ҳисобида мешуд, вале дар раванди баъдӣ демократия ҳамчун василаи расидан ба ҳадаф қабул карда шуд. Имрўз демократия дар назари бисёриҳо аллакай «ҷузъи ислом» шуда мондааст.
Гурӯҳбандиҳои исломӣ, ки қасд доштанд ҳукуматҳои ғайриисломиро аз байн баранд, бояд воқеияти мавҷударо мавзӯъи тафаккури худ медонистанд, вале ба ҷои ин воқеиятро манбаи тафаккури худ пазируфтанд, ки боиси шикасти онҳо шуд. Онҳое, ки нияти тағйир додани воқеият доштанд, пас аз муддате худашон ба он мутобиқ шуданд. Бар асоси ин тафаккур, гурӯҳбандиҳо шоҳроҳеро, ки бо суръати тамом ба сӯи ҳадафи исломӣ мебурд, тарк карданд, вале дар пайроҳае дармонданд, ки ба ботлоқи демократӣ анҷомид. На онон бар пояи Ӣслом муваффақ шудаанд ва на пайравонашон тавонистаанд ба ҳадафи созгор бо ақидаи устодонашон бирасанд.
Ин вазъ боиси яъс, ноумедӣ ва ноамнӣ миёни мусалмонон ва ҷомеаҳои исломӣ гашт. Гурӯҳбандиҳо дар натиҷаи канда шудан аз сарчашмахои асосии Ислом, барои дар амал татбик намудани акидахои худ дар ҳаёт, услубҳоеро ба вуҷуд меоварданд, ки бо баҳодиҳии воқеият, ки ба равиши макиавелли мувофик аст. Минбаъд онҳо бо ин инкишоф ва ташаккул ёфтаанд. Бархеи дигар, гарчанде андешаи худро равшан баён карда бошанд ҳам, бо вуҷуди ин, ба иштибоҳ афтодаанд, зеро онҳо тариқати ба амал овардани идеяи худро бар пояи ақидаи исломӣ истинод накардаанд.
Ҳамин тариқ, тафаккури макиавеллӣ бо мафҳуми «ҳама роҳҳое, ки ба сӯи ҳадаф мебарад, ҷоиз аст,» дар гурӯҳбандиҳои Исломӣ асари манфӣ гузошта, онҳоро ҳамчун иҷрокунандаи воқеии низомҳои демократии дунявӣ ва ё ҷонибдори қавии ин низомҳо водор кардааст, ки аз ҳадафи аслӣ дур шаванд.
Таъсири ин фикри ғайриисломӣ ва ғайриинсонӣ ба зиндагии мусалмонон.
Пас аз он ки меъёрҳо ва мафҳумҳои (назар, пиндор, мафҳум)-и мустамликадорони кофирон, ки ҷаҳонро фаро гирифт, дар пайи ҳамлаҳои идеологӣ ба сарзаминҳои Исломӣ ва дар миёни Уммат паҳн шуд, мусулмонон ба маънои ҷиддӣ аз мавқеъи худ дар фаҳмидан ва дифоъи нуқтаи назари Исломӣ даст кашиданд. Ҳарчанд мусулмонон бо далелҳои баъзе аз мафҳумҳои исломӣ талош мекунанд, то ба Ислом аҳамияти мувофиқ бидиҳанд, аммо ин талошҳо дар назди таъсири ақидаҳои бадхоҳи ғарбӣ ва низомҳои дунявии капиталистӣ аксаран нокофӣ мешаванд. Паёмбари Аллоҳ (с.а.в.) мефармоянд:
صِنْفَانِ مِنْ النَّاسِ، إذَا صَلَحَا صَلَحَ النَّاسُ ، وَإِذَا فَسَدَا فَسَدَ النَّاسُ، العُلَمَاءُ وَالأُمَرَاء
«Дар байни мардум ду навъ одам ҳастанд: агар онҳо некӯкор (росткор) бошанд, мардум низ дар некӯкорӣ боқӣ мемонанд ва агар онҳо вайрон (бадкирдор) шаванд, мардум низ фосид мешаванд. Инҳо уламо (олимон) ва амирон (пешвоён) мебошанд” (Абу Нуайм).
Мо қадри олимони худро замоне дарк кардем, ки онҳо аз дасти мо берун шуданд — ҳамон тавре ки арзиши чизеро одатан танҳо пас аз гум шудани он мефаҳманд. Мо низ арзиши ҳокимони одил ва росткорро ҳангоми аз даст додани онҳо фаҳмидем. Аммо, ҳамаи барои Уммат ба таври таърифнопазир гарон фаромад. Имрӯз заминҳои мо дар натиҷаи ҳамлахои ҷисмонӣ ва хам идеологӣ хароб шуданд. Мушкилоти мусалмонон, зери ҳар гуна таъқибу тазйиқ қарор гирифтани онҳо, мавҷуд набудани уламоҳое, ки новобаста аз сарзаниш бо овози баланд Исломро эълон мекунанд ва мавҷуд набудани ҳокимоне, ки тобеонашонро аз ҷониби Аллоҳ амонат ҳисобида, танҳо мувофиқи ҳукми Аллоҳи Бузург ҳукмронӣ кардан мехоҳанд, возеҳан шарҳ медиҳад. Эҳтиёҷоти мо ба уламо ва ҳокимони худотарс, ки дар берун баровардани мусалмонон аз торикии ба он афтода нақши хеле муҳим доранд, тақрибан баробари ниёзи мо ба обу нон аст. Бояд таъкид кард, ки олимон ва пешвоён унсурҳои ҳифозаткунандаи ҷомеа мебошанд, зеро арзишҳои ҳифозатии ҷомеа дар ҳамин ду тоифа қарор доранд. Агар онҳо вайрон шаванд, пас ҷомеа низ фасод мешавад. Илова бар ин, таъсир ва вазни олимон дар таъмини идомаи дар роҳи рост боқӣ мондани ҳокимон бебаҳс аст. Хӯрокро барои вайрон нашуданаш дар намак нигоҳ медоранд, аммо агар худи намак вайрон бошад, ғизоро чӣ тавр нигоҳ медорад?
Кофирони ғарбӣ ва золимони маҳаллӣ ҷомеаҳои мусалмононро террор карда, боз, иддаъо мекунанд, ки мо имрӯз бо зулми дар Сурия ва Ироқбуда мубориза мебарем; иштирок кардан дар кирдорхои беҳаёёна бар муқобили халки худ бо баҳонаи муборизаи муқаддас бар муқобили истилогарони империалистӣ ва ҳамкорони он дар Покистон ва Афғонистон нигаронидашуда, ба фаҳмиши макиавелизм, ки бо роҳи паҳн кардани тарсу ваҳм хукмронӣ карданро пешбинӣ мекунад, комилан мувофик аст.
Мусулмонон дар тӯли таърих ҳеҷ гоҳ бо воситаи террори ҷомеа ҳукмронӣ накардаанд. Мусулмонон бар зидди золимон мубориза мебурданд ва ҳеҷ гоҳ бо онҳо муросо намекарданд, ба мазлумону ятимону бечорагон ва умуман ҷомеа дилсӯзӣ мекарданд. Онҳо дарди онҳоро ҳамчун дарди худ мепазируфтанд. Мусулмонон саъй мекарданд, ки ҷомеаро аз зулми золимон ҳифз кунанд ва ба онҳо бо забони меҳрубонӣ фаҳмонанд, ки ягона наҷот дар дунё ва охират дар дини Аллоҳ аст.
Макиавелли динро яке аз асбобҳои роҳи қудрат мешуморад. Бо вуҷуди он ки сиёсатмадорон дар кишвари мо ва дигар сарзаминҳои исломӣ чизе аз Ислом татбиқ намекунанд, бар замми ин барои расидан ба ҳадафи худ дар интихоботҳо ба сӯиистифода аз эҳсосоти исломӣ даст мезананд.
Бо истифода аз мафҳумҳои исломӣ ҳокимон муяссар шуданд, ки миёни тарафдоронашон, ки талабҳои Исломӣ доштанд, умедеро бедор кунанд. Тарафдорони онҳо бовар доштанд, ки ҳокимон Исломро татбиқ мекунанд, вале тадриҷан; зеро ҳоло онҳо дар марҳалае мебошанд, ки баъд аз он исломро кабул карда мешвад. Айни замон, аз шиорҳо ва гуфторҳои исломӣ гӯшҳо лаззат мебурданд.
Ҳокимон дар баробари хомӯшӣ дар бораи озодиҳои демократӣ, зиштӣ ва фаҳшои қавми Лут, кӯшиданд, ки истеъмоли машруботи спиртӣ, маводи мухаддир ва қиморбозиро озод кунанд. Фоизҳоро тавассути бонкҳои сармоядор паҳн кунанд, то ба ҷорӣ ва мавҷудияти низоми иқтисоди харобиовар мусоидат кунанд. Барои ҳар чизе, ки ҳаром аст, фазои табиӣ ва қобили қабул фароҳам оварда шудааст. Оё бо вогузоштани озодиҳо, паҳн кардани ҳама гуна амалҳои манъкардаи Шариат ва фароҳам овардани фазои фуҳуш ва фосидкунанда метавон Исломро овард?
Аёнтарин зуҳуроти фаҳмиш, ки “мақсад воситаро сафед мекунад” ин аст, ки ҳокимон дар ҳоле ки: “Майли мо ба сӯи Ислом аст,” — мегӯянд, дунявият ва демократия барин ғояҳои ғарбиро ончунон устуворона ворид мекунанд ва мусалмононро гумроҳ месозанд, ки гӯё ин ақидаҳо хилофи Ислом нестанд. Усулҳо (ақидаҳои фосиди Ғарбӣ) минбаъд барои ҳокимон ҳадафе гаштааст, ки онро пайгирӣ мекунанд ва барои ин чизе, ки доштанд, қурбонӣ карданд. Мутаассифона, баъзе мусулмонон ба доми ин ҳилаҳо афтодаанд.
Макиавеллизм ва чунин фикрҳои сирояткунанда дар ҳама ҷо атрофи моро печонидаанд! Ин фикрҳо мусулмонон ва гурӯҳҳои исломиро захролуд карданд! Ҳокимон ва гурӯҳбандиҳои ҳукуматии исломии бо ин фикрҳои фосид заҳролудгашта маълум шуданд. Дӯст доштани мансаб ва қудрат аз онҳо ҳамаи принсипҳои исломиро рабудааст. Имрўз ин фикри макиавелистӣ чунон таъсири бузурге расонидааст, ки мусалмонон аз он фасодзада, аз вектори адолату мафҳумҳои исломӣ маҳрум инчунин, аз ҳалол дур шуда, бо ҳаром муросо кардаанд!
Ягона роҳи раҳоӣ аз бемории тафаккури макиавелистӣ доштани ирода барои фарқи нек аз бад ва риояи меъёрҳои Шариат аст. Ҳамчунон ки мо вазифа ва ҳадафҳои худро мувофиқи меъёрҳои исломӣ муайян кардаем, дар таъйини роҳу воситаю расидан ба ҳадаф низ бояд меъёрҳои исломиро риоя кунем. Пирӯзӣ танҳо дар сурате хоҳад расид, ки мо меъёрҳои исломиро пурра риоя кунем.
Ҳадаф воситаҳоро ҷоиз намекунад!
Манёврҳои сиёсӣ барои ҳокимон ва давлатҳо дар сиёсати хориҷӣ заруранд. Ва қудрати манёврҳои сиёсӣ дар ифшои амалҳо ва пинҳон кардани ҳадафҳост. Аллоҳи мутаъол дар мавриди хариду фурӯш, иҷора, ширкат ва амсоли инҳо барои ҳалли мушкилоти мардум чанд ҳукме нозил кардааст. Аммо барои ба дурустӣ татбиқ намудани ин ҳукмҳо дар байни мардум як қатор қонунҳои дигарро низ, аз қабили таъзир ба фиребгар дар муомилоти хариду фурўш ва буридани дасти дузд ҳамчун ҳудуд нозил кардааст
Ҳукми шариат — тариқати Ислом аст. Ҳамон гуна, ки Шариат бояд ҳадафро муайян кунад, боз ҳам ба ҳамин тариқ Шариат бояд ба ҷоизии воситаҳои ба ҳадаф расонанда ишора кунад. Зеро, хам мақсад ва хам восита амали инсон аст. Он чизе, ки ин амалро ҷоиз (мубоҳ) ё ҳаром мекунад, далели Шаръист, на оқибат ё ҳадафи амал.
Аллоҳи Таъоло мефармояд:
وَأَنِ ٱحۡكُم بَيۡنَهُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ
“Дар байни онҳо бо он чизе, ки Аллоҳ нозил кард ҳукм кун.”(5:49)
Яъне Ислом мефаҳмонад, ки аз рӯи он чӣ Аллоҳ нозил кардааст, ҳукм кунем, на аз рӯи натиҷаи амал ва ё ин амалҳо ба чӣ оварда мерасонад. Аз ин рў, ҳукми васила низ мисли ҳукми ҳадаф аз далели шаръӣ бармеояд. Ин ки ҳукми шаръӣ ҷоиз (мубоҳ) ё ҳаром будани (ҳаром)-и ҳадафро муайян кардааст, далел он аст, ки «мақсад василаро сафед намекунад (шаръӣ намекунад ва ҷоиз намегардонад). Агар далели шаръӣ бошад, ки ҳадафро ҳаром мекунад, пас ин маънои онро дорад, ки восита низ ҷоиз намешавад.
Аз ин рў, аз сабаби ҳадаф мубоҳ, воҷиб, мандуб, манфиатнок, савоб ва ё нусрат буданаш воситаро ҷоиз гуфта намешавад. Яъне, баррасӣ намудани воситаҳо мувофиқи ҳукми шаръӣ воҷиб аст, зеро ҳар амали мусалмон бояд аз дидгоҳи шариат дида шавад ва аз рўи ҳукми шаръӣ сурат гирад.
Ҳамаи ин ба далели он аст, ки таърифи ҳукми шаръӣ чунин садо медиҳад:
خِطَابُ الشَّارِعِ الْمُتَعَلِّقُ بِأَفْعَالِ الْعِبَادِ
«Хитоби Шореъ (Аллоҳ) ба корҳои бандагон алоқа дорад.»
Аз ин рӯ, тамоми аъмоли мусалмон бояд ба Шариат мувофиқ бошад. Аз ин рў, ҳар мусалмон бояд бо мафҳуми «Мақсад воситаҳоро сафед (қонунӣ) мекунад» зид баромада, онро инкор кунад. Ва ҳамчунин бояд дар хотир дошта бошем, ки дар Ислом баъзе аз ҳукмҳои вобаста ба василаҳо аз далели муайянкунандаи ҳукми ҳадафе, ки васила ба он мебарад, гирифта шудааст:
اَلْوَسِيلَةُ إِلَى الْحَرَامِ حَرَامٌ
“Воситаи ба ҳаром баранда, худ ҳаром аст.”
الشَّيءُ الـْمُبَاحُ إِذَا أَدَّى فَرْدٌ مِنْ أَفْرَادِهِ إِلَى ضَرَرٍ يـُمْنَعُ ذَلِكَ الفَردُ وَحْدَهُ، وَيَبْقَى الشَّيءُ مُبَاحاً
«Агар як қисме аз амали мубоҳ боиси зиён гардад, ин қисмат ба (ҳаром) дохил мешавад, дар ҳоле ки тамоми боқимондаи он мубоҳ боқӣ мемонад».
مَا لَا يَتِمُّ الْوَاجِبُ إِلَّا بِهِ فَهُوَ وَاجِبٌ
“Он амале, ки воҷибро пурра мекунад, худ воҷиб аст.”
Аммо ин дар ҳолест, ки восита мубоҳ ё фарз бошад. Агар восита ҳаром бошад, ҳадафи фарз ё мубоҳ наметавонад ин воситаро ҳалол кунад. Баръакс, ин восита ҳаром боқӣ мемонад. Аз ин рӯ, ҳадаф воситаҳоро сафед намекунад. Яъне ҳадафи воҷиб ё мубоҳ василаи манъшуда (ҳаром)-ро ҷоиз намекунад.
Муассисаи сиёсиро дар ҳоли аз эътиқод ва ахлоқ ҷудо дидан мумкин нест. Барои давлати пок ва сиёсати пок муассисаҳои сиёсӣ ва ҳам сиёсатмадорон ба Ислом пайванд буданашон ниҳоят муҳим аст. Роҳ ба сӯи ҷомеаи пок аз покии сиёсат вобастагӣ дорад. Аз тарафи дигар, сиёсати покро танҳо бар пояи низоме сохтан мумкин аст, ки тибқи қонунҳои Шариат бар асоси Қуръон ва Суннат, ки умдаҳои (принсипҳои) Исломро муайян кардааст, амал мекунад, на дар низоми демократии дунявӣ, ки қонунҳояшон аз инсонҳо баромадааст.
Мо дар ин ҷо дар бораи низоми Хилофат бо таърихи 1300-солаи он, ки Исломро ба башарият расонидааст, ҳарф мезанем. Хилофат давлатест, ки тобеонашро аз афкори заҳролуд ва ҳамлаҳои салибдорони Ғарб ҳифз ва ҳимоя мекунад. Худованди мутаъол он Давлати Шарифи Хилофати солеҳро ба мо ато кун, то ба Уммати Ислом қудрати худро бозгардонад ва Худованд моро насиб гардонад, ки дар зумраи барпокунандагони ин Давлат бошем.
Қодир Кашикчи
